فیلم «زن و بچه» زیر ذره‌بین؛ جنجالی‌ترین ساخته سعید روستایی؟

سعید روستایی، یکی از برجسته‌ترین و جریان‌سازترین فیلمسازان نسل جدید، همواره با هر فیلمش توجه‌ها را به خود جلب کرده؛ چه از طریق خود اثر و چه با حواشی‌ای که گاهی حتی بیش‌تر از فیلم سر و صدا می‌کنند. تازه‌ترین ساخته این کارگردان، «زن و بچه»، نیز از این قاعده مستثنا نیست.

«زن و بچه» که نامزد نخل طلای هفتاد و هشتمین جشنواره فیلم کن شده، داستان مهناز را روایت می‌کند؛ زنی با بازی پریناز ایزدیار، بازیگری که حضورش در آثار روستایی ثابت و قابل توجه است. مهناز همسر خود را به دلایلی نامشخص و کم‌اهمیت از دست داده و حالا باید به تنهایی پسر نوجوان و دختر کوچکش را بزرگ کند.

مهناز پرستار است و همراه با فرزندنش در خانه مادرش، با بازی فرشته عرفایی، و خواهرش مهری، با بازی سها نیاستی، زندگی روزمره خود را سپری می‌کند. تا اینکه روزی حمید، مردی با نقش پیمان معادی که ادعا می‌کند عاشق مهناز است، برای خواستگاری قدم جلو می‌گذارد. مهناز در ابتدا نسبت به این پیشنهاد تردید دارد و با وجود علاقه‌ای که به حمید دارد، روی خوش نشان نمی‌دهد. اما با وجود هشدارهای دوستانش، که او را از قصد حمید برحذر می‌دارند، سرانجام پذیرفته می‌شود و این تصمیم، آغاز یک زنجیره از اتفاقات پیچیده و غیرمنتظره می‌شود.

نکته‌ای که بیش از همه در «زن و بچه» توجه‌ها را جلب می‌کند، تلاش بسیار پریناز ایزدیار برای ارائه یک بازی استثنایی است؛ بازی‌ای که هم مهارت بازیگری او را نشان می‌دهد و هم تصویر زن «دختر خوب و ضعیف» که پیش‌تر در آثار سعید روستایی دیده‌ایم را به چالش می‌کشد. این اجرای برجسته بیشتر نتیجه تلاش شخصی بازیگر است تا هدایت کارگردان.

با این حال، فیلم مشکلاتی نیز دارد که به اختصار قابل اشاره است. یکی از آنها پیروی روستایی از روند رایج این روزهای سینمای ایران در نمایش رخدادهای تلخ و شوک‌آور اما کم‌دراماست. زن فیلم درگیر روابط با مردانی مثل نامزد، پدر شوهر سابق یا مدیر مدرسه می‌شود، اما این برخوردها بیشتر حس تصادفی و تحمیلی دارند؛ انگار اتفاقات صرفاً برای شوکه کردن تماشاگر رخ داده‌اند و به هیچ عمل دراماتیکی منجر نمی‌شوند. این شیوه، باعث می‌شود تاثیر فیلم بر مخاطب گاهی بیشتر جنبه ظاهری و هیجانی داشته باشد تا عمق دراماتیک.

سعید روستایی، که زمانی به عنوان یک فیلمساز جریان‌ساز شناخته می‌شد، حالا خود به نوعی پیرو جریان‌های رایج شده است؛ همان‌طور که در کنفرانس خبری جشنواره کن اشاره کرد، آنچه در فیلم نشان می‌دهد، بازتابی از جامعه است. اما سوال این است: آیا این بازتاب واقعاً برداشت خود فیلمساز است یا صرفاً بازتاب آنچه در شبکه‌های اجتماعی و فضای عمومی می‌بیند؟ آیا فیلمساز نباید صدای شخصی خودش را به تصویر بکشد؟

در هر صورت، رخدادهای منفی پشت سر هم اتفاق می‌افتند و مخاطب نمی‌داند چگونه باید آن‌ها را هضم کند و اصلاً نمی‌فهمد هدف از دیدن این اتفاقات چیست. با این حال، بازی حسن پورشیرازی، که همزمان با فیلم دیگری با بازی متفاوتش در حال اکران است، لحظاتی جذاب و دیدنی را خلق می‌کند.

در بازگشت به فیلم، کارگردانی و دکوپاژ نیز مانند داستان گاه سردرگم به نظر می‌رسد. گاهی تلاش می‌شود قاب‌بندی دقیق وجود داشته باشد و گاهی تنها شخصیت‌ها دنبال می‌شوند. صحنه‌آرایی و طراحی لباس اما به خوبی حس یک فیلم رئال را منتقل می‌کنند و این وجه، یکی از نقاط قوت فیلم است.

نکته مهم دیگری که در «زن و بچه» به چشم می‌خورد، تدوین فیلم است. تدوینگر نقش روایتگر سوم فیلم را پس از فیلمنامه‌نویس و کارگردان دارد و وظیفه‌اش این است که بی‌رحمانه هر پلان و سکانسی که به داستان کمکی نمی‌کند حذف کند. اما در این فیلم، به نظر می‌رسد تقریباً تمام پلان‌ها حفظ شده‌اند، و نتیجه یک فیلم دو ساعت و اندی است که فیلمنامه و کارگردانی‌اش هم مشخص نمی‌کنند در نهایت باید به کجا برسند، با پایانی لطیف که گویا به مخاطب می‌گوید «اشکالی ندارد، داستان تمام شد».

با این حال، ارزش دیدن فیلم در سینما همچنان بالاست. بازگشت قدرتمند آثار اجتماعی یا به اصطلاح درام‌هایی مثل «زن و بچه» و «پیر پسر» نشان می‌دهد که مخاطبان ایرانی سینما تماشاگرانی حرفه‌ای و علاقه‌مند به فیلم‌های جدی هستند. مردم قدر آثار خوب را می‌دانند و همین باعث می‌شود که فیلمسازان انگیزه پیدا کنند برای ساخت آثار با کیفیت؛ پس باید برای مردم، فیلم‌های خوب بسازیم.

نکات مثبت:

• بازی برجسته حسن پورشیرازی: اجرای او در نقش پیرمرد، با حس و تجربه‌مندی خاص، لحظات قابل توجهی را در فیلم خلق کرده و تماشاگر را جذب می‌کند.

• اجرای درخشان پریناز ایزدیار: پریناز ایزدیار با تلاش و دقت فراوان، توانسته نقش مهناز را با ظرافت و قدرت احساسی بالا ارائه دهد و تصویر زن قوی و پیچیده فیلم را به خوبی منتقل کند.

نکات منفی:

• فیلم‌نامه ناتمام: داستان فیلم در برخی بخش‌ها ساختار منسجم ندارد و گاه شخصیت‌ها و اتفاقات بدون توضیح کافی پیش می‌روند، که باعث سردرگمی مخاطب می‌شود.

• نقش کم‌رنگ تدوین: تدوین فیلم به اندازه کافی قاطع و دقیق نیست و برخی پلان‌ها و سکانس‌ها که می‌توانست حذف شوند، همچنان باقی مانده‌اند؛ این موضوع باعث طولانی شدن فیلم و کاهش اثرگذاری دراماتیک آن شده است.

شناسنامه فیلم «زن و بچه»

• کارگردان: سعید روستایی

• نویسنده: سعید روستایی

• بازیگران: پریناز ایزدیار، پیمان معادی، حسن پورشیرازی، فرشته صدرعرفایی

• سال تولید: ۱۴۰۴

• کشور تولیدکننده: ایران

خلاصه داستان:
مهناز، پرستاری ۴۰ ساله و بیوه، زندگی خود را با دو فرزندش—یک پسر نوجوان به نام علیار و یک دختر کوچک—ادامه می‌دهد. او قصد دارد فصل جدیدی از زندگی‌اش را با نامزد شدن با حمید، راننده میانسال آمبولانس، آغاز کند. اما با وقوع مشکلات رفتاری علیار در مدرسه و اخراج او، خانواده با بحرانی جدید مواجه می‌شود که زندگی مهناز و فرزندانش را تحت تأثیر قرار می‌دهد و زنجیره‌ای از چالش‌ها و درگیری‌های عاطفی را رقم می‌زند.