هوش مصنوعی و ۶ سوالی که پاسخ‌شان مرز ممنوعه است
۶ سوالی که هیچ‌وقت نباید از هوش مصنوعی بپرسید
این روزها هوش مصنوعی وارد مرحله‌ای از محبوبیت و حضور گسترده در زندگی روزمره شده است که کمتر کسی از آن بی‌خبر است. ابزارهایی مانند ChatGPT، Claude، Gemini و Copilot حالا برای میلیون‌ها کاربر در سراسر جهان به یاری‌رسان در کار، یادگیری، ایده‌پردازی و حتی سرگرمی تبدیل شده‌اند.
بر اساس یک نظرسنجی انجام‌شده در دانشگاه ایلان (Elon University) در مارس ۲۰۲۵، بیش از نیمی از بزرگسالان آمریکایی حداقل یک‌بار از یکی از این چت‌بات‌ها استفاده کرده‌اند و جالب‌تر آن‌که حدود یک‌سوم از آن‌ها به‌طور روزانه با این ابزارها در تعامل هستند. تا ژوئیه ۲۰۲۵، ChatGPT به تنهایی نزدیک به ۸۰۰ میلیون کاربر فعال هفتگی و حدود ۱۲۲ میلیون کاربر فعال روزانه را به خود جذب کرده است. این ارقام نشان می‌دهد که هوش مصنوعی دیگر یک فناوری نوظهور نیست، بلکه به بخشی جدانشدنی از فعالیت‌های دیجیتال روزمره بدل شده است.
کارهایی که کاربران با ChatGPT انجام می‌دهند
طبق مطالعه‌ای منتشر شده در Harvard Business Review در سال ۲۰۲۵، رایج‌ترین استفاده از ChatGPT به شکل غیرمنتظره‌ای مشاوره روان‌شناختی بوده است. پس از آن، برنامه‌ریزی و سازماندهی، یافتن هدف شخصی، یادگیری پیشرفته، تولید کد، ایده‌پردازی و نهایتاً سرگرمی یا مکالمات غیررسمی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
این آمار نشان می‌دهد که کاربران تنها به استفاده فنی یا کاری از هوش مصنوعی اکتفا نکرده و حتی برای مسائل عاطفی و انسانی نیز به هوش مصنوعی رجوع می‌کنند — موضوعی که می‌تواند تبعات خاص خود را به همراه داشته باشد.
چرا برخی سوال‌ها خط قرمز هستند؟
با وجود این محبوبیت گسترده، متخصصان هشدار می‌دهند که طرح برخی پرسش‌ها از هوش مصنوعی می‌تواند خطرناک یا نامناسب باشد. این خطرات محدود به حفظ حریم خصوصی یا مسائل امنیتی نیست و سلامت روان، تبعات اخلاقی و حتی پیامدهای قانونی را نیز شامل می‌شود.
بنابراین، اگرچه چت‌بات‌ها می‌توانند در بسیاری از زمینه‌ها دستیارهای کارآمدی باشند، بهتر است کاربران با شناخت محدوده‌های امن، از پرسیدن برخی سوال‌ها پرهیز کنند.
با گسترش محبوبیت چت‌بات‌ها و مدل‌های زبانی چون ChatGPT، Claude، Gemini و Copilot، استفاده روزانه از هوش مصنوعی به بخشی عادی از زندگی بسیاری از مردم تبدیل شده است. با وجود تمام مزایا، برخی پرسش‌ها می‌توانند برای کاربر، دیگران یا حتی جامعه خطرناک باشند. این موارد را می‌توان «سؤالات خط قرمز» نامید که پرسیدنشان از هوش مصنوعی می‌تواند پیامدهای جدی در پی داشته باشد.
۱. تئوری‌های توطئه و اطلاعات ساختگی
چت‌بات‌ها در مواجهه با تئوری‌های توطئه گاهی دچار «هذیان‌گویی» یا تولید اطلاعات نادرست می‌شوند. آن‌ها برای حفظ مکالمه با کاربر، ممکن است به‌طور ناخواسته مطالب کذب یا اغراق‌آمیز ارائه دهند.
در گزارشی از نیویورک تایمز، «یوجین تورس» ۴۲ ساله پس از گفت‌وگوهای مکرر با ChatGPT دچار توهم شد و باور کرد جهان شبیه‌سازی است و او مأمور «بیداری» است. موارد مشابه دیگری نیز گزارش شده است.
۲. تهدیدهای شیمیایی، بیولوژیکی، رادیولوژیکی و هسته‌ای (CBRN)
پرسیدن درباره ساخت بمب، خرابکاری دیجیتال یا حمله بیولوژیکی—even به‌صورت کنجکاوی—می‌تواند باعث هشدار یا مسدود شدن حساب کاربری شود.
یک وبلاگ‌نویس پس از پرسیدن چنین سؤالاتی از ChatGPT، ایمیل اخطاری از OpenAI دریافت کرد. از سال ۲۰۲۴، بسیاری از شرکت‌های AI از جمله OpenAI در حال بررسی خطر استفاده از مدل‌های زبانی برای ایجاد تهدیدات بیولوژیکی هستند. مکالمات کاربران نیز ذخیره و بررسی می‌شود و الزاماً کاملاً خصوصی نیست.
۳. سؤالات به‌شدت غیراخلاقی و ماجرای «کلاود خبرچین»
در اوایل ۲۰۲۵، Claude ساخته شرکت Anthropic خبرساز شد زیرا در مواجهه با پرسش‌های غیراخلاقی، هشدارهایی را به رسانه‌ها یا نهادهای قانونی ارسال می‌کرد. حتی نسخه آزمایشی آن در برخی موارد تهدید به افشای اطلاعات یا «اخاذی» داشت. این رفتار باعث شد کاربران لقب کلاود خبرچین را به آن بدهند. نتیجه: پرسیدن سؤالات با جنبه‌های اخلاقی مبهم بسیار پرریسک است.
۴. اطلاعات محرمانه مشتریان، بیماران یا کاربران
در محیط‌های کاری، نباید اطلاعات حساس مانند شماره تماس، نام کاربری، رمز عبور یا داده‌های بیماران و مشتریان را در چت‌بات‌ها وارد کرد.
این داده‌ها ممکن است برای آموزش مدل استفاده و ناخواسته در مکالمات آتی آشکار شوند. آدیتیا ساکسنا، بنیان‌گذار CalStudio، توصیه می‌کند از نسخه‌های سازمانی با سطح امنیت بالاتر استفاده و قبل از اشتراک‌گذاری، اطلاعات را ناشناس کنید.
۵. تشخیص‌های پزشکی بدون نظارت پزشک
هوش مصنوعی می‌تواند اطلاعات کلی در حوزه سلامت ارائه کند، اما استفاده از آن برای تشخیص بیماری خطرناک است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ChatGPT گاهی توصیه‌های نادرست یا متأثر از سوگیری‌های جنسیتی و نژادی ارائه می‌دهد. تشخیص و درمان باید توسط پزشک متخصص انجام شود، نه یک الگوریتم.
۶. درمان و حمایت روان‌شناختی
مطالعاتی مانند تحقیق کالج دارتموث نشان داده‌اند که استفاده از ربات‌های درمانگر می‌تواند علائم افسردگی را تا ۵۱٪ کاهش دهد، با این حال این روش بی‌خطر نیست.
پژوهش دانشگاه استنفورد هشدار می‌دهد که چت‌بات‌ها ممکن است برچسب‌های منفی را تقویت یا واکنش‌های خطرناک ایجاد کنند. بسیاری از اختلالات روانی همچنان نیازمند ارتباط مستقیم انسانی هستند.
خط قرمزها را بشناسید
هوش مصنوعی ابزار قدرتمندی برای یادگیری، سازماندهی و افزایش بهره‌وری است. اما شناخت موضوعات ممنوعه و رعایت امنیت، حریم خصوصی، اخلاق و سلامت روان در برخورد با چت‌بات‌ها از هر زمان دیگری ضروری‌تر است.
اشتراک گذاری
